Materiały dla rodziców

Klucz nr 1: CZAS

    Aby zbudować relację opartą na zaufaniu, potrzeba przede wszystkim czasu. Dobrze wykorzystanego, żeby dziecko nie czuło się samotne czy zapomniane. Wspólne czytanie bajek na dobranoc oraz omawianie ich treści to bardzo istotne doświadczenie dla dziecka.  Samo spędzanie czasu  z rodzicami zamienia lekturę w rytuał, dzięki któremu dziecko czuje się akceptowane i bezpieczne.

Klucz nr 2: BEZWARUNKOWA MIŁOŚĆ

    „Bezwarunkowa” nie znaczy, że rodzice mają wszystko tolerować, na wszystko się zgadzać i rozpieszczać dzieci. Chodzi o to, by kochać dziecko takim, jakie jest. Do wypracowania zdrowego poczucia własnej wartości dziecko potrzebuje czuć się akceptowane i rozumiane. Dlatego też rodzice powinni doceniać dzieci. A jeśli wykazują szczególne zdolności w jakimś kierunku, należy pomóc im je rozwinąć.

Klucz nr 3: POZYTYWNY EFEKT PIGMALIONA

 ( samospełniająca się przepowiednia)

     Poczucie własnej wartości buduje się na podstawie sygnałów, jakie rodzice wysyłają dzieciom oraz ich podejścia do wspólnych kontaktów. Kiedy mówi się dziecku, że jest brudasem lub leniem, albo że jest nieśmiałe czy niezdarne, skutkiem jest negatywny efekt Pigmaliona. Przepowiednia się sprawdza. Wiele kłopotów w nauce oraz poważnych problemów z tłumieniem uczuć bierze się z nastawienia rodziców, które ciąży nad dziećmi.  Oczywiście efekt Pigmaliona może być pozytywny, jeżeli tylko damy dzieciom do zrozumienia, że w pełni wierzymy w ich możliwości.

Klucz nr 4: MAŁE ZWYCIĘSTWA

    Małe zwycięstwa wzmacniają poczucie wartości. Świętujemy w rodzinie takie sukcesy, jak przeczytanie książki, dobrze wykonane zadanie domowe czy pierwsza strzelona lub obroniona bramka. Musimy pomagać dzieciom w osiąganiu sukcesu i pozwolić im podejmować ryzyko, gdyż nie ma nic bardziej frustrującego niż usłyszeć: „ Nie rób tego. Nie umiesz. Nie dasz rady” . Trzeba oczywiście zadbać o bezpieczeństwo, ale pod nadzorem dorosłych dziecko spokojnie może coś ugotować lub przesadzić roślinkę. Najważniejsze to umocnić w dziecku poczucie, że jest w stanie coś zrobić oraz pokazać mu, co robi dobrze, a co powinno ćwiczyć. Uświadomić mu, że może być jeszcze lepsze. Gdy dziecko jest smutne, bo nie zaliczyło sprawdzianu lub ma gorszy humor, przypomnijmy mu jakieś małe zwycięstwo. Przywoływanie w pamięci sukcesów sprawia, że  dzieci budują w sobie obrazy, do których będą mogły sięgać w trudnych chwilach.

Klucz nr 5: PRZYZWOLENIE

    Czym innym jest powiedzieć: „Jesteś do niczego”, a czym innym: „Popatrz, to ci nie wyszło, ale możesz zrobić to inaczej”. W skrócie, nie wolno wyciągać wniosków na podstawie fragmentów rzeczywistości, należy unikać uogólnień i pomóc dziecku wyrobić w sobie zmysł krytyczny. Dać mu przyzwolenie na kwestionowanie pewnych rzeczy. Na przykład pozwolić  mu odkryć, że piękno ma wiele twarzy i zależy od subiektywnych upodobań.  Rodzina odgrywa istotną rolę w tym procesie ( rodzice, rodzeństwo, dziadkowie).  Rozmawiać, a nie karcić.                                        I pozwolić zrozumieć, jak ważny jest szacunek.

Klucz nr 6: UZASADNIONY  PODZIW

     Podstawą poczucia własnej wartości są: szacunek, podziw i miłość, to jego trzy fundamentalne aspekty. Samoocena rośnie wtedy, gdy ktoś czuje się szanowany i podziwiany, ale ten podziw nie może być bezrefleksyjny. Są rodzice, którzy nigdy nie mówią dzieciom, że robią coś źle. W ten sposób mogą wychować rozpieszczone dziecko, które wyrośnie na narcyza. Natomiast uzasadniony podziw, na który dziecko sobie zasłużyło, bardzo wzbogaca poczucie własnej wartości. Powinniśmy obiektywnie ocenić zalety, wysiłek, efekty pracy oraz uczyć dziecko doceniać postawy, zachowania i starania innych. Poświęcić czas na rozmowę, na zadawanie pytań: „ Dlaczego według ciebie ona najlepiej rysuje?”. Być może dlatego, że jest wyrwała i dużo pracuje. Ta dziewczynka, która tak dobrze rysuje, może ma naturalny talent, ale na pewno też dużo ćwiczy. Trzeba powiązać poczucie wartości  z rzeczywistymi faktami, z pracą i wysiłkiem. Warto też mówić dziecku, kiedy nie robi czegoś dobrze,              i tłumaczyć, co powinno poprawić. I pamiętajmy, by chwalić dzieci za dobrze wykonane zadanie, a nie tylko mówić im, co mogą poprawić.

Klucz nr 7: CZUŁOŚĆ

     Zdecydowana większość rodziców kocha swoje dzieci, ale miłość trzeba umieć wyrażać. Powinniśmy wychowywać nasze dzieci, okazując im czułość pocałunkami czy uściskami, tak by nigdy w nią nie wątpiły. Psychoterapeuta Claude Steiner przeprowadził badania, które wykazały ,że czułość, pieszczoty, spojrzenia, słowa, gesty i kontakt z innymi ludźmi są niezbędne do przeżycia. Bez wątpienia istnieje pozytywny związek pomiędzy czułością, uwagą i troską drugiego człowieka  a psychicznym, emocjonalnym, intelektualnym i fizycznym rozwojem dziecka. Stajemy się ludźmi dzięki trosce, czułości, życzliwości, współczuciu i wdzięczności.

Klucz nr 8: NIE PORÓWNUJ

    Porównywanie nigdy nikomu nie wyszło na dobre. Rodzice, którzy porównują dziecko ze starszym rodzeństwem, kuzynem lub kolegą ze szkoły, nie zdają sobie sprawy, że ranią jego poczucie własnej wartości. Każde dziecko jest osobnym światem i na każde musimy patrzeć ze szczególnej perspektywy i podejść do niego indywidualnie, gdyż da się go porównać z innymi.  Porównywanie nie ma nic wspólnego z akceptacją. To raczej stawiane przed dzieckiem wzoru, który zaprzecza jego własnej istocie i wartości.

Klucz nr 9: UZNANIE

    Uznanie to nie same słowa, lecz docenianie czyjejś zasługi. Dlatego kiedy dziecko pomaga nam posprzątać po obiedzie, powinniśmy wyrazić wdzięczność, powiedzieć: „ Bardzo dziękuję, że pomogłeś mi zebrać naczynia”,

 „ Dziękuję ,że pomogłeś mi wyrwać chwasty albo zgrabić liście”. Wdzięczność kryjąca się za tymi słowami jest niezbędna w budowaniu poczucia własnej wartości dziecka. A jeśli wyrazisz ją w czyimś towarzystwie, na przykład członka rodziny lub przyjaciela, będzie znaczyła jeszcze więcej.

Klucz nr 10: INSPIRUJĄCE PRZYKŁADY

    Dzieciom należy więcej pokazywać, niż przekazywać. Uczyć je właściwego zachowania  przez przykład naszych własnych czynów. Jeśli chcemy zrobić ciasto, powinniśmy powiedzieć;” Popatrz, to wydaje się proste, ale trzeba ubić jajka, dodać masło, cały czas uważać….”. Chodzi o to, by pokazywać im rzeczywistość przez pryzmat tego, ile wysiłku trzeba włożyć w pewne rzeczy i jak robić je wspólnie.

I co najważniejsze, dziecko nie poczuje się kochane, jeśli jego rodzice się nie kochają. Niezależnie od sytuacji ważne jest, by rodzice okazywali sobie szacunek. Dziecko będzie przyswajać poczucie wartości, jakie zaobserwuje                     w otoczeniu. Musimy mieć świadomość, że jesteśmy jak lustra stojące naprzeciw siebie, w których przyglądamy się sobie nawzajem.

Klucz nr 11: ZASADA RZECZYWISTOŚCI

    Tak jak istnieje niedobór poczucia własnej wartości, tak zdarza się również jego przerost. Rodzice, którzy za bardzo rozpieszczają dzieci i mówią im jedynie, że są wspaniałe i wszystko robią dobrze, wychowają egoistę. Jak mówi Paracelsus, to dawka czyni truciznę. Musimy mieć świadomość, że poczucie wartości nie bierze się z codziennego powtarzania dzieciom, że są najlepsze na świecie. U jego źródeł leży raczej  to, co dzieci obserwują, czy czują się kochane, a także ich poczucie rzeczywistości, czyli zachowanie równowagi pomiędzy: przyjemnością- to ważne, by cieszyć się życiem- obowiązkami, bo trzeba robić powierzone nam rzeczy dobrze

( utrzymywać porządek, odrabiać lekcje itp.), oraz uważnością, by nikt ich nie oszukał. Grunt to zachować zdrowy rozsądek.

 Klucz nr 12: WIERZYĆ TO TWORZYĆ

I na koniec: zdrowe poczucie własnej wartości zależy od odpowiedniej samoświadomości, czyli tego, co myślimy           o samych sobie. Wlicza się w to własny wizerunek, czyli musimy się sobie fizycznie podobać. Są osoby, które może nie są obiektywnie piękne, ale dbają o siebie i dobrze się ubierają, więc ich wizerunek jest pozytywny. To również wpływa na poczucie własnej wartości.

     Osoby, które pielęgnują w sobie dobrą samoocenę, są odporne na nadmierną krytykę i współczucie, pracują nad sobą, mają pozytywne nastawienie do świata i są chętne do zmian.  Możemy więc powiedzieć, że wierzyć to tworzyć. Jeśli nasze dzieci mają wierzyć w siebie, muszą uwierzyć w swoje zdolności do zmiany, podobnie jak my musimy wierzyć w swoje zdolności, jeśli chcemy pielęgnować swoją samoocenę. Samoocena opiera się na spełnieniu, uznaniu, poczuciu sprawczości, na świętowaniu małych zwycięstw, na wdzięczności i na zdolności do krytycznego myślenia. Krótko mówiąc: na równowadze między życiem emocjonalnym a poczuciem rzeczywistości, między przyjemnością a obowiązkiem.

      Dobrze ukształtowane poczucie własnej wartości to cecha  ludzi zrównoważonych: odpowiedzialnych, odważnie idących do celu, skromnych, gotowych do dialogu i współpracy z innymi. To największy skarb, jaki możemy podarować naszym dzieciom.

 

Zapraszam do zapoznania się z książką, z której zostały zaczerpnięte powyższe informacje. Jest to wspaniała lektura dla dzieci, które nauczą się kochać innych, dlatego że nauczyły się kochać samych siebie.

 

Roviera Alex, Miralles Francesc, Opowieści dla dzieci, które chcą uwierzyć w siebie, 35 historii o tym, jak pielęgnować poczucie własnej wartości, Warszawa, Wyd. Czarna Owca, 2020, ISBN 978-83-8143-621-2